Luglio 27, 2024

Su portu e is casteddaius_di Giampaolo Lallai

0

S’atra dì m’est acucau de andai a passillai in su portu, chi est sempri istetiu unu logu aggradessiu meda a is casteddaius chi una borta ci andànt po biri e si gosai su movimentu de is navis, de is istrangius e de su muntoni de is novidadis in arribbu. Is prus fitianus fiant is casteddaius de sa Marina chi biviant propiu acanta de su mari; su portu fiat una parti importanti de issus etotu. Fiant medas cussus chi in is dìs bonas de beranu o de s’istadi, prus de totu su dominigu a mengianu, apustis de sa Missa, andànt a pigai s’aria de mari e a ci passai s’ora prim’‘e prandi. Deu chi seu nasciu e biviu in Marina, apu connotu beni custa bella abbitudini; m’arregordu chi su dominigu in su portu ci fiat un’asseliu casi de no crei. Totu si firmàt: is ominis, is gruis, is carrus. E dogna cosa fiat a su postu suu; totu fiat allichidiu. 

Immoi parit d’essi sempri dominigu. Su portu est totu unu giardinu froriu e asseliau, cun pramitzus e atras bellas matisceddas, ma cun pagu movimentu. Is fainas de una borta, a pagu a pagu, funt istetias spesadas sempri prus atesu de bia Roma; innoi no arribbat prus ni partit peruna navi, nimancu cussas de sa Tirrenia. Cun is navis funt sparessius is gruis puru, artas e mannas, is autocarrus sempri carrigus, is atrupeglius sentz’‘e pasidu de sa mech’‘e genti chi donnia dì traballàt ingunis. De diora fiant sparessius is carrus a cuaddu o a molenti e prus de totu is bastascius chi teniant palas ladas e fortis e tanta simpatia. 

Su portu est cambiau meda e iat a parri chi in su tempus benidori at a tenni po destinatzioni, a su mancu sa parti prus acanta a sa tzitadi, sceti su turismu. S’annu passau c’est istetia un’amosta de barcas mannas e piticas chi ant fatu sonnai sa surr’‘e genti chi est andada a dda visitai. 

In su tempus passau su portu fiat tot’atra cosa. Fiat ancora permitiu de fai is bagnus e is acabussonis. Su mellus logu fiat su mollu de levanti. Is prus atrivius acabussànt a deretura de apitzus de su faru, aundi su fundali fiat artu meda. Is atrus s’acuntentànt de sa banchina. Medas donànt sa preferentzia a is iscollius, a foras de su mollu. Calincunu s’arriscàt de nadai partendi de su mollu de levanti po arribbai a cussu de ponenti. Ci fiant puru is piscadoris de cotzas e de indàtili de mari chi andànt a ddus pigai in fund’‘e su mari. 

Una presentzia chi non mancàt mai in su portu casteddaiu est sempr’ istetia cussa de is piscadoris cun sa lentza, setzius in sa banchina. Teniant acanta su botixeddu cun s’esca pronta, prus de totu sa tremuliggia, e in d’unu cadineddu poniant su pisci piscau. Aturànt ingunis oras i oras aguantendi cun is didus sa lentza e prontus a dda tirai de pressi candu intendiant chi su pisci iat bicau. No boliant nemus in mesu a is peis. Si calincunu po curiosidadi s’acostàt ddis pigàt su nervosu, arrespundiant sceti a zunchius. Agguai, apoi, si ddis domandast comenti fiat andendi sa pisca. Intzandus, mancai candu sa domanda dd’ iat posta unu meda prus giovunu de issus, ddu stesiànt a fueddus malus i a izterrius, comenti nai “baidindi, no mi seghis sa matza”. 

Candu is Romanus fiant is meris de Casteddu e in s’ Edad‘’e mesu puru, s’incontrada acant’ ‘e su portu aundi s’est formau s’apenditziu de sa Marina, teniat po nomini Bagnaria. Custu est unu nomini chi torrat 

medas bortas in is tzitadis de mari; benit de su fueddu latinu balnearius chi boliat nai logu in s’aqua aundi fiat possibili nadai. Doncas is casteddaius de cuddu tempus antigu faiant is bagnus ingunis. Is Romanus iant postu su portu in d’un’atra parti, a Sant’Igia. Apoi, in su 1257, funt arribbaus is Pisanus chi iant sculau donnia cosa. Iant sciusciau Sant’Igia, costruiu sa tzitadi noa aundi oi s’agatat Castedd’‘e susu e spostau su portu a Bagnaria. 

Ma a pagu a pagu su fueddu Bagnaria est sparessiu; cuddu logu dd’ant tzerriau La Pola chi bolit nai palitzada, a defensa de su portu. E propiu ingunis is Pisanus iant costruiu is muraglionis, chi no permitiant prus a is casteddaius de fai is bagnus. Sceti candu, in sa segunda metadi de s’Otuxentus, ant sdorrocau cuddus muraglionis poita no serbiant prus a defendi sa tzitadi, is casteddaius ant pigau torra s’abbitudini de fai is bagnus in su portu. Intzandus Giorginu e su Poettu no ddus connosciat ancora nemus. Custa usantzia est abarrada fintzas a is annus Cincanta e Sessanta de su seculu passau, candu i bagnus aintr’‘e su portu funt istetius proibius po sempri. 

C’est una bella poesia de Luiginu Cocco, intitulada “Su Portu”, chi contat su tempus de is annus Dexi e Binti. Intzandus fiat permitiu acabussai in su portu, totu a ingiriu de is mollus e de is banchinas. Is piciocheddus fiant bravus nadadoris e si spassiànt a andai a fundu meda e a ndi torrai a bessiri a pillu prexaus e cuntentus. Sa genti si firmàt po ddus castiai e is izzius de is biddas ghettanta a s’aqua soddus e arrialeddus po biri cussus piciocheddus chi ddus arregolliant cun is dentis. Issus, a bucc’ oberta castiendi, is demonius de mari si narànta. Apustis, comenti arrgordat sempri Luiginu Cocco in sa poesia etotu, po mori de sa gherra e po no permiti a is ladronis de furai sa papin’ americana e is atras cosas, ci anti fattu cussu serrallieddu. Iant serrau su portu casi fessit unu campu de cuncentramentu. Is casteddaius po meda tempus funt bivius cun su disigiu de torrai a biri a su mancus sa banchina. Luiginu, chi fiat beffianu ma unu pagheddu sfaciu puru, ponit in claru chi in su mentris chi su port’ obertu si dd’ anti serrau, ant obertu is portas de…casinu!

Immoi in su portu ci podis intrai comenti e candu bolis poita mancumalis ant bogau de mesu cussu serrallieddu chi fiat legiu sceti a ddu biri. Ma no est prus permitiu de ci acabussai a mari; s’aqua est bruta e povintzas is piscis si nd’aturant a largu. E puru a cumentzai de is primus annus de su Noixentus e fintzas a is annus Cincanta, candu, po si cumprendi mellus, no ci fiant ancora is piscinas de oi, is nadadoris teniant su campu a mari po is garas propiu aintr’e su portu: a primu in sa banchina de sa Sanidadi e agoa in sa darsana, aund’ immoi c’est sa sotziedadi de is pilotus. Meda genti acurriat po ddus biri andai a trivas de pari. De cuddu tempus funt abarradas is fotografias povintzas de is partidas in mari cun sa bocia e de is acabussadoris cirdinus in is bolidus de ispantu. In su 1921 c’est istetia sa prima Cagliari-Poetto cun sa partentzia in su mollu de levanti, sempri aintr’e su portu, e s’arribbu a su Lido. Dd’iat bincia Luigi Bargone unu bastasciu ’e portu chi po lompi c’iat postu tresi oras e tresi cuartus. In su portu ci fiant puru atras atividadis isportivas comenti cudda de andai a vela e cussa de tocai de arremu cun is barchitas lebias; oi funt totus a Su Siccu e a Marina Piccola.

M’arregordu is brullas puru: intr’‘e amigus ci fiat sa moda de pigai a sa fidada is manus e is peis de calincunu e de ddi fai sa valigia, est a nai de ci ddu ghetai a mari cartzau e bistiu. Unu merì c’iant fuliau a mari povintzas sa pulima chi fiat nendi cosa a una pariga de piciocheddus sbregungius chi ci fiant acabussaus totus spollincus. Atra brulla timia meda fiat cussa de fai sparessi a chini fiat fendi su bagnu in mari is cartzonis e is butinus lassaus in sa banchina. A custu no abarrat atr’ iscera de torrai a domu in mudandas e scurtzu e de ci perdi sa faci cun totu su bixinau. Su spassiu mannu po chini giogàt sa brulla fiat de intendi cussu poberitu aboxinendi e frastimendi contras a totus, mamas e sorris is primas.

Ma in su portu is casteddaius amostant ancora oi sa fidi insoru. Donnia annu s’istatua de N. S. de Bonaria nci calat a mari cun duas processionis: su 24 de arbili e su primu dominigu de su mesi de argiolas. Bessit de sa cresia i arribbat in su portu aundi una navi dda portat a fai unu giru aintr’‘e su portu etotu. Atras barcas e navixeddas dda sighint fendi una filera longa. Apoi passat un’ariopranu chi ghetat in mari una corona de lau po arregordai totus cussus chi, scedaus, funt mortus in su mari. Sa processioni, intzandus, torrat agoa, a terra. S’istatua est iscarrigada de sa 

navi e torrada a sa cresia. Sa processioni de s’istadi dd’iant bofia, in su 1866, is sordaus sardus po ringratziai N. S. de Bonaria de ddus essi torraus sanus e salvus de sa tertza gherra de s’Indipendentzia. Su segundu dominigu de maiu bessit in mari s’istatua de Santu Franciscu de Paola puru, cun d’un’atra bella processioni de medas barchitas e pren’‘e genti.

Su portu de Casteddu est sempr’ istetiu, e aici at a essi, una genna manna oberta in su mari. Custu podit fai cumprendi poita is casteddaius donant grandu atentzioni a is arribbus importantis, de dogna calidadi. Ant prenu su portu po biri is rechiglias de Sant’Efis torrendi de Pisa, su rei d’Italia e is fillus, sa reina Elisabetta, su Presidenti de sa Reprubbica Gronchi, is bicicletas de su Giru d’Italia, is alpinus, su Circu Togni, s’Amerigu Vespucci, is navis militaris e in atras medas bortas. In su tempus benidori su portu turisticu e bia Roma ant a essi tot’una pratza: de seguru unu schissiu stravanau po is casteddaius. 

About The Author

Lascia un commento

Il tuo indirizzo email non sarà pubblicato. I campi obbligatori sono contrassegnati *