Luglio 27, 2024

Carnevali a casteddu in s’Otuxentus_di Giampaolo Lallai

0

Un’amigu m’at nau chi po issu est sempri Carnevali poita sa televisioni e sa vida de dogna dì funt prenas de genti chi fait sceti arriri po sa maner’‘e s’atrossai, de chistionai e de si cumportai. Nanchi si spassiaus meda acitotu sentz’ abbisongiu de mascaras e de ratantiras!

Unii pagu de arrexoni forsis dda tenit punì. Oi sens abbituaus a ndi biri de dogna colori: in machina, a passillu, in su mercau, a su stadiu e povintzas in eresia. Ma no est sa propiu cosa. A parti chi, de seguru, a biri o a intendi fueddai calincunu pigat prus a prangi chi a arriri, perou est sceti su Carnevali chi donat cuss’aria stravanada de allirghia: totus impari cantaus, ballaus, papaus, buffaus, feus brullas, stroceus is atrus, si bisteus in manera strambeca. Ddu sciant melius de nosu is casteddaius de s’Otuxentus, chi abetànt casta festa po si spassiai diaderu.

Aiaiu miu mi contàt chi su divertimentu manna cumentzàt sa giobia de lardaiolu e duràt fìntzas a su martis de agoa. In dogna doma coxinànt is tzipulas. Is prus arricus, chi biviant in su susu, ndi donànt unas canta a is poberus, chi fiant in is bascius, o a is bixinus in pratus imbuddicaus cun tratabucus biancus o coloraus. Ma is feminas iant cumentzau giai de su merculis a fai is pillus, is origlietas, is ventallicus, is frocus, is culungionis de lati, de matz’ ‘e mondala, de arrescotu e is opinus, fatus cun past’‘e meli, chi teniant sa forma de is cumpingius.

Costume tipico del rigattiere cagliaritano

Is satzaras prus mannas fiant cussas de is urtimas tres dìs. Cambaradas de binti o de trinta personas amascaradas i acumpangiadas de is sonadoris de sonetti, de ghitarra e de launeddas, andànt in is domus de is amigus o de atras personas connotas chi teniant apposentus mannus aundi porri ballai.

Ma prus bellu fiat su Carnevali chi si biviat in is arrugas de Casteddu. Su dominigli e su martis de agoa is mascaradas passant in dogna apendiciu e dd’acabbànt in su passillu Vitoriu Manueli chi tandus fìat s’arruga prus prence genti. A is melius mascaras donànt fìntzas premius.

Una mascara chi fìat praxia meda in su Carnevali de su 1870 fiat istetia cussa de unu beciu cun d’unu bistiri a fioris, a pilus de biancus, longus fintzas a is palas, chi caminàt a pagu a pagu cun is baceddus. Su capeddu afiguràt unu trenu cun su scritu “Ferrovias sardas”. Fiat una mascara chi si chesciàt, cun beffa, contras a sa mandronia de su guvernu a donai a sa Sardigna una bia de ferru bona diadems.

Un’atra mascara po contu suu fìat su dottori, est a nai su professori de s’ Universidadi de s’Otuxentus: tzacheta niedda cun curdonis de oru, cartzonis nieddus e migias cun sa giarretera, corpetu de velludu lisa, botinus cun fibbias de prata e folaga. Firmàt sa genti in s’arruga po ddi donai un’arretzeta Frullana. Ddu timiant meda is piciocas chi fuiant atesu o serrant luegus sa fontana po no intendi fueddus scundìus de degna manera, prus de tota si sa picioca iat sculau su fastiggiu propiu cun cassa giovunu Fistia de dottori. Intzandus s’arretzeta, de seguru, fìat prona de villanìas legias meda e disegnus arrorosus chi fìant scracaliai de s’arrisa sa genti acuita po intendi e po si spassai.

Ci fìat puru su seddoresu: su maiolu bonaciu e beffianu, cun s’ispiridu pronta i acutzu. Fiat unu chi teniat meda abilesa comica e gan’‘e bruttai chi no acabbàt mai. Ddu sighiat una mech’‘e personas po unu meri intern. Dogna fueddu pesàt arrisus segurus.

Su piscadori, invecis, poniat in cram maneras de nai de sa gent’‘e bota, fueddus stmpiaus in sarda e in italiana, arrexonamentus friolosus, patocias mannas a sub’ ‘e su piscau, contus de no crei. Teniat sa tzacheta niedda, sa borrita e is cartzonis armbius.

Costume tipico del pescatore cagliaritano
Costume tipico della Panettiera cagliaritana

Sa panetera afiguràt sa femina crastula, aspida, linguda, sbucaciada e arrovescia, cumenti fìant is paneteras de Casteddu prima de s’obertura de is forms pubricus. Portàt su bistiri de Biddanoa o de Santa Tennera cun d’una mascar’‘e cera de una cara de femina cumprìa. Teniat una mantilla arrubia in conca, una fardeta longa e lada, color’‘e su celu, unu deventali biancu de arranda.

Is tiàulus teniant su bistiri totu arrubiu, portànt corms cun arangius apicaus, una eoa longa e una mascara niedda. Si bistiant aici is piciocus allegronis e andànt in gim in cambaradas mannas currendi lestms, sartiendi e tzerriendi a boxi prona e forti. Su spassiu fìat a fai atzicai is personas chi agatànt.

Is gatus fìant bistius cun lentzoms biancus trogaus fintzas a conca. Issus pum andànt in gim in cambaradas miaulendi i amaletzendi .. .scarrafìus e mussius!

Sa fiuda pum fiat una mascara stramba: una femina afrigia, cun su bistiri totu nieddu, prangiat su pobiddu mortu de pagu tempus chi dd’ iat lassau unu fillu piticheddu. In bratzu portàt unu pipiu de tzàpulu. Landa si fìrmàt, atacàt a cantai rimas de anninnias in sa prus parti carrigas de fueddus malus chi sa genti abetàt po arri ri totus impari e de gana.

Ma sa prus atendia fìat sa ratantira: su meri de sa giobia, de su dominigu e de su martis, coranta, ma pura cincuanta personas andànt in gira dognunu can su bistiri chi prus dd’aggradessiat, antigu o moderna. Cun tamburrus, pifferus, ghitarras, grancassas, triangulus, girànt totus is bixinaus e si fìrmànt in is domus de is amigus po buffai, dogna tanti, una tass’‘e bina e po papai is tzipulas. Po totu su meri currìant e sartiànt, a solus o a manu pigada cun is atrus, sighendi su ritimu donau de is sonadaris.

De biri in cussas dìs fìant pura is cursas a pariglias in Terraplenu o in sa pratz’ ‘e su Cramu. Una borta ddas fìant in s’arruga de Santa Miali (oi bia Azuni): ndi calànt, fuendi che macus, de su spidali militari e lompiant fìntzas a s’artziada de sa cresi’ ‘e Santa Crara. Fiat una cursa meda perigulosa poita o is cuaddus arruiant o andànt a si scempiai contras a is domus e is spetadoris. In d’una cursa unu ferra partiu de un’unghedda de unu cuaddu iat bociu una picioca. De cassa momenta is cursas a pariglias fìant stetias proibias in s’arruga de Santa Miali.

About The Author

Lascia un commento

Il tuo indirizzo email non sarà pubblicato. I campi obbligatori sono contrassegnati *